Kentsel Lojistik

Kentsel lojistik planlama bakış açısıyla, kent
lojistiği altyapıları, terminaller, ekipmanlar ve
şebekeler, kent mekânında büyük miktarda arazi
işgal etmektedir. Bu işlevler, kentin mekânsal
sistemindeki yoğun yapıların önemli bir kısmını
oluşturmaktadır.
Lojistik planlama çalışması, disiplinler arası bir
yaklaşım olarak, ekonomi, sosyal bilimler,
mühendislik, matematik ve çevre bilimi gibi
alanlarla yakından ilişkilidir.

LOJİSTİK HİZMETLER

Kentsel lojistik planlama bakış açısıyla, kent lojistiği altyapıları,
terminaller, ekipmanlar ve şebekeler, kent mekânında büyük
miktarda arazi işgal etmektedir. Bu işlevler, kentin mekânsal
sistemindeki yoğun yapıların önemli bir kısmını
oluşturmaktadır.Lojistik planlama çalışması, disiplinler arası bir
yaklaşım olarak, ekonomi, sosyal bilimler, mühendislik, matematik
ve çevre bilimi gibi alanlarla yakından ilişkilidir.

Lojistik düğümler, taşımacılık şebekeleri, bunlar arasındaki
ilişkiler ve lojistik talep, çalışmanın odaklarıdır. İstanbul, hem
Türkiyenin, hem de bölge ülkelerinin ticaret, sanayi, turizm gibi
sektörlerinin merkezi olması ve Türkiyenin 30 milyar Dolar
değerindeki lojistik hareketlerinin % 60ı İstanbulda gerçekleşmesi
nedeniyle, bu ilişkilerin incelenmesi önem taşımaktadır.

İstanbulda Lojistik Düğümler

• Organize Sanayi Bölgeleri - İstanbul ilinde 8 Organize Sanayi
Bölgesi (OSB) bulunmaktadır: Dudullu, İkitelli, Tuzla Deri, Tuzla
Organize Sanayi, Tuzla Mermerciler, Tuzla Boya Vernik, Tuzla
Kimya ve Beylikdüzü.

• Küçük Sanayi Siteleri - İstanbuldaki 113 küçük sanayi sitesinde
yer alan 35 000 işletmede 150 000 kişi istihdam edilmektedir.

• Kargo Terminalleri - 140 işletme ve yaklaşık 1250 çalışanı
barındıran Topkapı Kargo Terminalinin günlük cirosu yaklaşık 1
400 000 Dolardır.

• Gıda Terminalleri - İstanbulda bulunan gıda terminalleri,
Bayrampaşa ve Erenköy Sebze ve Meyve Halleri, Rami ve Mega
Center Kuru Gıda Halleri ve Yenikapı Deniz Ürünleri Halidir. Bu
terminallerin günlük ortalama trafiği yaklaşık 17 000 araçtır.

• Gümrüklü Antrepolar - İstanbulda 16 Gümrük Müdürlüğüne
bağlı olan 424 adet gümrüklü antrepo bulunmaktadır.

• Kimyasal Maddelerin Depolanması - Patlayıcı ve parlayıcı
maddeler için özel depolama alanlarına ihtiyaç vardır.
Küçükçekmece ve Tuzlada bu iş için ayrılan alanlar
kullanılmamakta ve yerleşim alanında atıl olarak yer
kaplamaktadır.

Harita. İstanbul Metropoliten Alanı için
Önerilen Lojistik Alanlar


İstanbulda Lojistik Terminaller

• Limanlar - İstanbulun en önemli limanları, Ambarlı Limanı,
İstanbul Yolcu Limanı, Zeyport ve Haydarpaşa Limanıdır.

• Havaalanları - İstanbulda Atatürk ve Sabiha Gökçen
Havaalanları yer almaktadır. Ayrıca Çorlu Havaalanı da İstanbulun
yük taşımacılığına yardımcı olmaktadır.

• Demiryolu Yük İstasyonları - Halkalı ve Haydarpaşa
İstasyonları, uluslararası ve şehirlerarası yük taşımacılığına
hizmet vermektedir.

• Gümrükler - Halkalı ve Erenköy Gümrükleri, konumları ve
sundukları hizmetler bakımından İstanbul Metropoliten Alanı ve
Marmara Bölgesinin lojistik faaliyetleri bakımından önem
taşımaktadır.

İstanbulda Yük Akışları

• Petrol Dağıtımı Lojistiği - Petrol ve benzin Ambarlı ve Tüpraş
tesislerinden İstanbuldaki 4700 akaryakıt istasyonuna, 600 araç
ile günde 180 km yol mesafe kaydederek taşınmaktadır. 20 000
tonluk yük hacminin 12 000 tonu akaryakıt istasyonlarına, 8000
tonu ise havaalanlarına dağıtılmaktadır.

• Kargo Dağıtımı - Kargo sektörü küçük paket ve mektup
dağıtımını kapsamakta ve yaklaşık 40 000 kişiyi istihdam
etmektedir. Türkiyenin 1,4 milyar dolarlık yıllık ortalama cirosunda
İstanbulun payı % 57dir. İstanbulda kargo dağıtımında yük
taşıyan araç sayısı günlük ortalama 3500dür.

• Perakende Sektörü - Perakende sektörü, 13 büyük hipermarket
zinciri ve 40.000in üzerinde çalışanla, İstanbulda lojistik hareketler
içinde önemli bir yer tutmaktadır.

• Katı Atık Lojistiği - İstanbulda 6 adet atık aktarma merkezi,
1 adet kompost tesisi ve Avrupa ve Anadolu Yakasında birer
adet düzenli depolama alanı mevcuttur. Günde ortalama 4500
araçla çöp taşınmaktadır.

Lojistik Çözümler

İstanbul Metropoliten Alanı için önerilen lojistik çözümler aşağıda
özetlenmiştir.

Yük Taşımacılığının Raylı Sisteme Kaydırılması

Gündüz yolcu gece ise yük taşıma prensibiyle projelendirilen
mevcut Marmaray hattında kamyonların ve diğer ağır vasıtaların,
Ro-La treni olarak adlandırılan trenlerle şehrin doğu ve batı
uçlarında oluşturulan terminaller arasında mekik seferleri ile
taşınması önerilmektedir. Bu amaçla, proje olarak doğuda Gebze,
batıda ise Halkalıda iki ana terminal oluşturulmalı; sistemin
gereksinimlerine uygun olarak hat üzerinde ara noktalarda da
yükleme ve boşaltma terminalleri kurulmalıdır. Bu şekilde; gece
boyunca yaklaşık 20.000 aracın karşılıklı olarak taşınma imkânı
sağlanabilecektir. Büyük yük ve yolcu transferlerinde Halkalı
İstasyonu merkez istasyon rolü oynamalıdır.

İstanbulu bir uçtan bir uca geçen uluslararası karayolu transit
trafiği başta olmak üzere; Trakya ile Anadolu arasındaki karayolu
trafiğine yönelik taşımacılığın öncelikle Ro-La hattına alınması
önerilmektedir. Daha sonraki aşamalarda, şehir içi karayolu yük
trafiğinin en aza indirilmesi gayesiyle dağıtım araçları da Ro-La
sistemine dâhil edilmelidir. Ro-La sisteminin etkinliğinin
sağlanması amacıyla, şehrin Doğu yakasında Tuzlada, Batı
yakasında ise Hadımköyde, ikinci aşama olarak da Silivride
kurulması planlanan Lojistik İhtisas Bölgeleri belirtilen Ro-La
ile sistemiyle ilişkilendirilmektedir.

Orta ve uzun vadede, Ro-La sisteminin yaygınlaştırılması amacıyla
mevcut organize sanayi bölgeleri ve önerilen lojistik ihtisas
bölgeleri dışında kalan büyük sanayilerin bulunduğu alanlara
da hatlar geliştirilmelidir.

Deniz Taşımacılığında Ro-Ro Kullanımı

İstanbulda, Ambarlı ile Bandırma arasında karşılıklı olarak
günlük 350 kamyon taşıyabilen özel sektöre ait iki işletme
bulunmaktadır. Ayrıca; Tekirdağ Bandırma arasında günlük 80
kamyon taşıma kapasiteli özel sektöre ait bir başka hat daha
bulunmaktadır. Bunlara ilave olarak, İstanbul Deniz Otobüsleri
A.Şnin EskihisarTopçular arasında günlük ortalama 1.000
kamyon taşıyan feribot hattı da bulunmaktadır.

İstanbul Deniz Otobüsleri AŞ., AmbarlıBandırma ile
AmbarlıMudanya arasında Ro-Ro seferleri planlamakta olup,
anılan hatların gelişmesiyle günlük potansiyelin 23 katına
çıkacağı beklenmektedir. Marmara Denizinde kıyıya paralel
taşımacılık yerine Güney Marmarayı Kuzey Marmaraya birleştiren
hatlar, maliyet ve zaman yönünden işletmecilere büyük yararlar
sağlamaktadır.

Ro-Ro hatları oluşturmanın diğer bir faydası da, sürdürülebilir
taşıma sistemlerinin kullanımının artmasını sağlamasıdır. Avrupa
Birliği gibi gelişmiş ülkelerde, karayolu trafiğinin artış hızı
sıfırlanmış ve hava kirliliği, kaza riski ve gürültü gibi olumsuz
etkiler en aza indirilmiştir.

Lojistik İhtisas Bölgelerin Kurulması
Sektörde büyümeyi sağlamak ve rekabet edebilir yapıya kavuşmak
açısından, Paris ve Barcelona örneklerinde olduğu gibi Lojistik
İhtisas Bölgeleri geliştirilmesi gerekmektedir. Talebe bağlı olarak
İstanbulun her iki yakasında 300 ile 1000 Hektar arasında araziler
tahsis edilmeli ve İstanbulun lojistik bölgeleri olarak
geliştirilmelidir.

Sistemin Entegrasyonu

Lojistik bölgeler, limanlar ve karayolu terminalleri arasındaki yük
akışının sağlanmasında optimizasyonun sağlanabilmesi için Ro-
La ve Ro-Ro sisteminin birbiri ile entegre edilmesi gerekmektedir.
Uluslararası ve ulusal düzeyde denizyolu, demiryolu veya karayolu
ile gelen yükler, İstanbul içerisinde öncelikli olarak Ro-La sistemine
kaydırılmalı, doğu-batı ekseninde yük hareketlerinin Ro-La sistemi
üzerinden yönlendirilmesi teşvik edilmelidir.

Ege Bölgesinden gelen ve Ege Bölgesine giden yükler
İstanbuldan Bandırma ve Mudanya yönünde hizmete girmesi
beklenen Ro-Ro gemileri ile sevk edilerek, Ege Bölgesinin kamyon
trafiği Ro-Ro hattına yönlendirilmesi gerekmektedir. Bandırmadan
başlayan ve Ege Bölgesindeki demiryolu hattı üzerinden gelen
trafiğin, Ro-Rodan sonra Ro-Laya aktarılarak söz konusu trafiğin
bir kısmını da karayolundan demiryoluna kaydırılması olanağı
geliştirilmelidir.

Akaryakıt Dağıtım Trafiğinin ve Boru Hattı Taşımacılığının
Düzenlenmesi

İstanbul İlinde akaryakıt dağıtım trafiğinin düzenlenmesine
yönelik olarak aşağıdaki maddeler önerilmektedir:
• Kısa mesafeli dolum terminallerinin oluşturulmalıdır.
• Atatürk, Sabiha Gökçen, Çorlu Havaalanlarına ve diğer
odaklara Ambarlı ve Tüpraştan akaryakıt boru hattının
kurulmalıdır.
• Mevcut atıl boru hatlarının akaryakıt için kullanılmalı veya
yeni hat döşenmelidir.
• Mevcut akaryakıt aktarma istasyonlarının kapasitelerinin
arttırılmalıdır.
• Dil Ovasındaki aktarma tesislerinin, Anadoluya bağlanan
ulaşım akslarının bulunduğu kritik bir alanda yer alması nedeniyle,
güvenlik tedbirlerinin yeterli düzeye eriştirilmelidir.
• Söz konusu aktarma tesislerinin Tüpraşın bulunduğu bölgeye
kaydırılmalıdır.
• Dil Ovasındaki aktarma tesislerindeki çalışma ruhsatı
işlemlerinin tamamlanmalıdır.
Limanların Verimli Kullanılması

İstanbul İli Limanlarının 2004 konteyner trafiği 1 126 000 Teudur.
2015 yılı için yapılan değişik tahminlerde, bu rakamın iki veya
üç katına çıkacağı öngörülmektedir. Buna göre, 2015de İstanbul
konteyner trafiği en az 2,5 milyon, en çok 4 milyon TEU olarak
tahmin edilmektedir.

Ambarlar, antrepolar, CFS alanları ve TIR parkları için fiziki
düzenlemeler ve ihtiyaç duyulan alanların tahsis edilmesi
gerekmektedir.

Bu kapsamda:

• İstanbulda mevcut demiryolu yetersizdir. Ambarlı Limanı,
mekânsal alanının sınırlı olması nedeniyle, altyapı imkânları
açısından bu eksikliği giderememektedir. Limanın 510 km
gerisindeki alanların limana dâhil edilmesi yoluyla bu eksiklik
giderilmeye çalışılmalıdır.
• Ancak limanın yetersizliğini gidermek ve bu alanlardaki
hizmetlerin limanla bütünleşmesini sağlamak için, liman gerisinde
bulunan yerleşmelerin 500600 metre derinliğindeki alanının
rezerv alanı olarak tahsis edilmelidir.
• Ambarlı Limanının üretmiş olduğu trafik yükünü minimize
etmek amacıyla, Liman ile Halkalı-Edirne Demiryolu Hattı,
Bahçeşehir mevkii bağlantısı ile sağlanmalı ve Marmara Denizi
üzerinden gelecek yüklerin bu demiryolu üzerinden aktarılması
imkânı oluşturulmalıdır.
• Söz konusu bağlantı, Hadımköyde oluşturulacak lojistik
bölgeye kadar uzatılmalı ve bölgenin Ambarlı Limanı ile bağlantısı
sağlanmalıdır.
• Ayrıca bölgedeki diğer limanlar da aynı şekilde yeniden
yapılandırılmalıdır.
Havaalanları
İstanbul havaalanlarında karşılaşılan sorunlar için geliştirilen
çözüm önerileri şu şekilde sıralanabilir:
• Atatürk Havalimanının doğusunda bulunan Dünya Ticaret
Merkezinin bulunduğu bölge, havaalanı sınırları içine dâhil
edilmelidir.
• Atatürk Havalimanında, yurtdışında benzerleri bulunan
Lojistik Bölge oluşturulmalıdır.
• Sabiha Gökçen Havalimanı ve çevresi hızla SİT alanı ilan
edilerek koruma altına alınmalı, çarpık kentleşmenin önüne
geçilmelidir.


• Yeni kargo tesislerinin, kara (TEM Otoyolu) ve demiryolu
(Boğaz tüp geçidi) ile yakın limanlara entegrasyonu sağlanmalıdır.
• Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı arasında
koordinasyon ve entegrasyon sağlanmalıdır.
• Gelecek on yıl için çözüm önerisi, kargo tesislerinin Atatürk
Havaalanı içinde başka bir yere taşınması şeklindedir. Önerilen
yeni alan, şu anki THY A.O. Genel Müdürlük binası yanındaki
Hazineye ait boş arazi, Türk Hava Kuvvetlerine ait lojman ve
Havacılık Müzesinin bulunduğu alandır.
Katı Atık Yönetimi
İstanbul İli katı atıklar ile ilgili lojistik önlemler için geliştirilen
argümanlar ve çözüm önerileri şu şekilde sıralanabilir:
• Atıkların gömülmesi yönündeki mevcut çözümler son derece
maliyetlidir ve çevreye ciddi olumsuz etkileri bulunmaktadır. İlke
olarak, yeni depo sahalarının kurulması yerine, sistem AB
standartları düzeyine çıkarılmalıdır.
• Geri kazanım ve çöpten yararlanma teknolojileri hayata
geçirilmelidir.
• Atık toplama işleminin % 70i mesai saatleri içerisinde
yapılmaktadır. Söz konusu taşımalar geceye kaydırılmalıdır.
Gümrüklerin Taşınması
Günde 3.0004.000 TIR, fiziki kontrol için Halkalı ve Erenköy
Gümrüklerine gitmesinin, şehir içi trafiğe ilave yük getirmesinden
ötürü, anılan gümrükler önerilen lojistik bölgelere taşınmalıdır.
Gümrüklerin boşaltacağı arazi, Marmaray şehiriçi, şehirlerarası
ve uluslararası demiryolu aktarma merkezi altyapısı için
ayrılmalıdır.
Afet Durumlarında Lojistik Planlaması
Deprem ve sel gibi İstanbulun önemli bir kısmını etkileyen doğal
afetlerde yiyecek ve teknik malzemelerin en kısa zamanda ihtiyaç
duyulan bölgelere sevk edilmesi amacıyla lojistik planlamasına
gereksinim bulunmaktadır. Bu amaçla, kentin Avrupa Yakasında
Halkalı, Anadolu Yakasında Tuzla/Aydınlı bölgelerinde ana
arterlere yakın, ulaşımı kolay alanlar üzerinde; afet sonrası ilk
10 saat içerisinde ulaşması gereken temel malzeme ve
ekipmanların sevk edilebileceği, ortalama büyüklüğü 2şer hektar
olan birer adet Afet Durumunda Acil Lojistik Merkezi
oluşturulmalıdır.





İMP - Lojistik Grubu